محمد
نخجوانی
(1257 – 15 مرداد 1341ش)
حاج محمد نخجوانی
يكی از نيكان و فضلای تبريز پس از هشتاد و چهار سال زندگی روز پانزدهم مرداد 1341
از جهان خاكی كناره گرفت و ارادتمندان و دوستان خود را در مرگ خويش سوگوار ساخت.
مرحوم حاج محمدآقا
نخجوانی شمع فروزان تبريز و آفتاب محفل فضل و ادب آذربايجان بود و اگر چه بازرگانی
پيشه داشت، اما مردی فضل پرست و كتاب شناس و اديب و بدون ترديد از فضلای قرن اخير
آن خطه بود.
وی در جمع آوری
نسخ خطی و كتب نفيس ذوقی مخصوص و اطلاعی وسيع داشت. كتابخانه اش كه در حدود سه
هزار و پانصد جلد است و يادگاری ارجمند از آن مرد عزيز و آزاده است، بر كتابخانه
شهر تبريز وقف شده و پس از مرگ وی تحويل گرديده است.
مرحوم نخجوانی در
بنای ساختمان كتابخانه ملی تبريز مؤثر بود و كمك مالی قابل ذكری بدانجا كرد. وی به
هر كس كه كتابی از او می خواست، ولو نفيس ترين كتاب او را، با خوشرويی و گشاده
دستی تمام آن را می داد و اگر خواستار در شهری دور بود آن نسخه را بی بيم و ترس می
فرستاد و سالها در اختيار می گذارد تا احتياج خواهنده كتاب برطرف شود.
مرحوم نخجوانی
چند سفر به ممالك همجوار كرد و همه جا مورد احترام اهل فضل و ادب قرار می گرفت و
در هر شهر و ديار جويای نسخ خطی و خريدار كتابهای مهم و مفيد بود.
از آثار وی كه به
طبع رسيده است ديوان قطران تبريزي، فهرست نسخ خطی كتابخانه تربيت تبريز می باشد.
مقالاتی چند نيز
از او در مجله ارمغان و يغما و دانشكده ادبيات تبريز چاپ شده است كه عنوان اهم
آنها را در ذيل می آوريم :
ترجمه فارسی مطول
تفتازاني، يادگار – 5 ش 7 / 9 : 149 – 150.
نصاب الصبيان،
يغما، 10 : 218 – 220.
مزار ابوعلی سينا
در همدان است نه اصفهان، يغما، 4: 180 – 182(و ايضا در سال هفتم سالنامه كشور ايران).
محمد ابن البعيث
و زبان آذري، يادگار – ج3ش 6 / 7:137 – 139.
توضيحی در باب
كلمه ستان ، يغما، 4: 82 – 84.
ماده تاريخ های
مهم ، ارمغان – 588 – 591.
حيران دنبلي،
ارمغان – 9: 307 – 311.
صدرالدين
ربيعي،ارمغان – 13 : 250 – 253.
معاذی تبريزي،
ارمغان – 14 : 89 – 92 و 211 – 215.
وفات صائب،
يادگار، ج 3 ش 8 : 69 – 70.
تصحيح چند بيت
اديب الممالك، يغما – 6 : 141 – 143.
وفات آن دانشمند
مايه تأسف عميق نويسندگان اين مجله و جميع دوستداران فضل و ادب است. خدمت برادر
دانشمند آن مرحوم حاج حسين آقای نخجوانی كه خود از اخيار و فضلای تبريزند تسليت
عرض می شود.1
1 – راهنمای
كتاب، سال 5، شماره 7 (مهر 1341)، صص 661 – 662.
برگرفته از کتاب: نادره
کاران
(سوکنامه ناموران فرهنگی و ادبی)
ايرج افشار
به کوشش محمود نيکويه
چاپ اول 1383 ص: 135
نشر قطره